Concorde’un ticari ömrünü kısaltan tek neden, sonik patlamaların yarattığı gürültü şikayetleri değildi. Ancak bu sorun, 1973’te çıkarılan ve ticari uçakların kara üzerinde ses hızını aşmasını yasaklayan düzenlemelerin temelini oluşturdu.
Donald Trump, bu yasağı kaldıran bir idari emir yayımladı. Karar, “eski ve aşırı kısıtlayıcı” olarak tanımladığı düzenlemeleri ortadan kaldırmayı hedefliyordu. Bu adım, şirketlerin daha sessiz süpersonik uçak geliştirme çabalarının hızlandığı ve Federal Havacılık İdaresi’ne (FAA) bu uçuşlara dair standartlar belirlemesi talimatının verildiği bir döneme denk geldi. Ancak bu uçakların ne zaman hizmete gireceği hâlâ belirsiz.
Hız çağında hâlâ yavaş uçuşlar
Bugün teknoloji birçok alanı hızlandırsa da, uzun mesafeli ticari uçuşlar 1970’lerden bu yana pek değişmedi. Modern uçaklar, daha az aktarma yaparak daha uzun mesafeleri kat edebiliyor olsa da, yolculuk süresinde ciddi bir kısalma görülmüyor. Bazı rotalarda uçuşlar geçmişe kıyasla hatta daha yavaş ilerliyor. Bunun en büyük nedeni, ses hızını aşmanın yarattığı gürültü ve güvenlik sorunları.
Ses bariyerinin getirdiği engeller
Ses bariyeri (yaklaşık 1.235 km/s veya 767 mil/s), aşılması zor bir sınır. Üzerine çıkıldığında ortaya çıkan sonik patlamalar, uçuş rotasındaki insanları rahatsız edebiliyor, hatta camları kırabilecek güçte olabiliyor. Ses hızına yakın uçuşlarda bile aerodinamik sorunlar artıyor; hava akımının bir kısmı süpersonik, bir kısmı ses altı hızda hareket ettiği için sürtünme ve istikrarsızlık oluşuyor. Bu nedenle ticari uçaklar genellikle 1.000 km/s’nin altında kalıyor.
Daha sessiz süpersonik uçak hayali
Boom Supersonic ve Lockheed Martin gibi şirketler, ses dalgalarını yönlendirerek ya da iptal ederek, yere çok daha az gürültü iletebilecek teknolojiler üzerinde çalışıyor. Trump’ın kararında da bu çalışmalar “Amerikan yaratıcılığını serbest bırakacak” ve “küresel rekabet gücünü artıracak” bir fırsat olarak gösteriliyor.
Karar, FAA’ya 180 gün içinde kara üzerindeki süpersonik uçuş yasağını kaldırma ve geçici gürültü sertifikasyonu standardı belirleme talimatı veriyor. Ancak sürenin önemli bir kısmı şimdiden geçti bile.
Asıl sorun: Ticari uygulanabilirlik
Süpersonik uçuş teknolojisi daha sessiz hale getirilebilir, fakat bu mutlaka “ticari olarak uygulanabilir” olacağı anlamına gelmiyor. Trump yönetiminin vurguladığı hız ve güvenlik unsurları kadar, maliyetlerin sürdürülebilir olması da kritik.
Concorde örneğinde olduğu gibi, teknik olarak mümkün olsa da, yüksek yakıt tüketimi ve bakım masrafları bilet fiyatlarını çok yükseltmişti. 2000 yılındaki kazanın ardından imajı zedelenen Concorde’un, zaten kâr getirmeyen bir operasyon olduğu biliniyordu.
Geçmişten dersler
1973 petrol krizinden etkilenen Concorde, yolcu başına rakip uçakların yaklaşık beş katı yakıt tüketiyordu. SSCB’nin Tupolev Tu-144’ü ise ticari anlamda daha da başarısız oldu. Boeing de kendi süpersonik projesini 1971’de iptal etmişti.
Gelecekteki süpersonik uçakların bilet fiyatları konusunda net bir tahmin yapmak zor olsa da, bunların yüksek fiyatlı olacağı ve çevresel etkilerinin tartışma yaratacağı kesin görünüyor.
Hedef pazar: Süper zenginler
Yeni nesil süpersonik uçuş projeleri, Concorde dönemine kıyasla sayısı artan ultra zengin yolculara güveniyor. Ancak günümüzde bu kesimin çoğunun kendi özel jeti bulunuyor. Eğer bu pazar gerçekten oluşursa, talep muhtemelen yalnızca kıtalararası uçuşlarda kendini gösterecek.
Bu nedenle, idari emrin sektöre etkisi sınırlı kalabilir.
